5. อนุโสตสุตฺตวณฺณนา

[5] ปญฺจเม อนุโสตํ คจฺฉตีติ อนุโสตคามีฯ กิเลสโสตสฺส ปจฺจนีกปฏิปตฺติยา ปฏิโสตํ คจฺฉตีติ ปฏิโสตคามีฯ ฐิตตฺโตติ ฐิตสภาโวฯ ติณฺโณติ โอฆํ ตริตฺวา ฐิโตฯ ปารงฺคโตติ ปรตีรํ คโตฯ ถเล ติฏฺฐตีติ นิพฺพานถเล ติฏฺฐติฯ พฺราหฺมโณติ เสฏฺโฐ นิทฺโทโสฯ อิธาติ อิมสฺมิํ โลเกฯ กาเม จ ปฏิเสวตีติ กิเลสกาเมหิ วตฺถุกาเม ปฏิเสวติฯ ปาปญฺจ กมฺมํ กโรตีติ ปาปญฺจ ปาณาติปาตาทิกมฺมํ กโรติฯ ปาปญฺจ กมฺมํ น กโรตีติ ปญฺจเวรกมฺมํ น กโรติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ฐิตตฺโตติ อยํ อนาคามี ปุคฺคโล ตสฺมา โลกา ปุน ปฏิสนฺธิวเสน อนาคมนโต ฐิตตฺโต นามฯ

ตณฺหาธิปนฺนาติ ตณฺหาย อธิปนฺนา อชฺโฌตฺถฏา, ตณฺหํ วา อธิปนฺนา อชฺโฌคาฬฺหาฯ ปริปุณฺณเสโขติ สิกฺขาปาริปูริยา ฐิโตฯ อปริหานธมฺโมติ อปริหีนสภาโวฯ เจโตวสิปฺปตฺโตติ จิตฺตวสีภาวํ ปตฺโตฯ เอวรูโป ขีณาสโว โหติ, อิธ ปน อนาคามี กถิโตฯ สมาหิตินฺทฺริโยติ สมาหิตฉฬินฺทฺริโยฯ ปโรปราติ ปโรวรา อุตฺตมลามกา, กุสลากุสลาติ อตฺโถฯ สเมจฺจาติ ญาเณน สมาคนฺตฺวาฯ วิธูปิตาติ วิทฺธํสิตา ฌาปิตา วาฯ วุสิตพฺรหฺมจริโยติ มคฺคพฺรหฺมจริยํ วสิตฺวา ฐิโตฯ โลกนฺตคูติ ติวิธสฺสาปิ โลกสฺส อนฺตํ คโตฯ ปารคโตติ ฉหากาเรหิ ปารคโตฯ อิธ ขีณาสโวว กถิโตฯ อิติ สุตฺเตปิ คาถาสุปิ วฏฺฏวิวฏฺฏเมว กถิตํฯ

6. อปฺปสฺสุตสุตฺตวณฺณนา

[6] ฉฏฺเฐ อนุปปนฺโนติ อนุปาคโตฯ สุตฺตนฺติอาทีสุ อุภโตวิภงฺคนิทฺเทสขนฺธกปริวารสุตฺตนิปาตมงฺคลสุตฺตรตนสุตฺต- นาฬกสุตฺตตุวฏกสุตฺตานิ, อญฺญมฺปิ จ สุตฺตนามกํ ตถาคตวจนํ สุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ สพฺพมฺปิ สคาถกํ สุตฺตํ เคยฺยนฺติ เวทิตพฺพํ, วิเสเสน สํยุตฺตเก สกโลปิ สคาถาวคฺโคฯ สกลมฺปิ อภิธมฺมปิฏกํ, นิคฺคาถกสุตฺตํ, ยญฺจ อญฺญมฺปิ อฏฺฐหิ องฺเคหิ อสงฺคหิตํ พุทฺธวจนํ, ตํ เวยฺยากรณนฺติ เวทิตพฺพํฯ ธมฺมปท-เถรคาถา-เถริคาถา สุตฺตนิปาเต โนสุตฺตนามิกา สุทฺธิกคาถา จ คาถาติ เวทิตพฺพาฯ โสมนสฺสญาณมยิกคาถาปฏิสํยุตฺตา ทฺเวอสีติ สุตฺตนฺตา อุทานนฺติ เวทิตพฺพาฯ ‘‘วุตฺตญฺเหตํ ภควตา’’ติอาทินยปฺปวตฺตา ทสุตฺตรสตสุตฺตนฺตา อิติวุตฺตกนฺติ เวทิตพฺพาฯ อปณฺณกชาตกาทีนิ ปญฺญาสาธิกานิ ปญฺจ ชาตกสตานิ ชาตกนฺติ เวทิตพฺพานิฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, อจฺฉริยา อพฺภุตา ธมฺมา อานนฺเท’’ติอาทินยปฺปวตฺตา สพฺเพปิ อจฺฉริยอพฺภุตธมฺมปฏิสํยุตฺตา สุตฺตนฺตา อพฺภุตธมฺมนฺติ เวทิตพฺพาฯ จูฬเวทลฺลมหาเวทลฺลสมฺมาทิฏฺฐิสกฺกปญฺหสงฺขารภาชนิยมหาปุณฺณมสุตฺตาทโย สพฺเพปิ เวทญฺจ ตุฏฺฐิญฺจ ลทฺธา ลทฺธา ปุจฺฉิตา สุตฺตนฺตา เวทลฺลนฺติ เวทิตพฺพาฯ น อตฺถมญฺญาย น ธมฺมมญฺญายาติ อฏฺฐกถญฺจ ปาฬิญฺจ อชานิตฺวาฯ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโนติ นวโลกุตฺตรธมฺมสฺส อนุรูปธมฺมํ สหสีลํ ปุพฺพภาคปฏิปทํ น ปฏิปนฺโน โหติฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ปฐมวาเร ปเนตฺถ อปฺปสฺสุตทุสฺสีโล กถิโต, ทุติเย อปฺปสฺสุตขีณาสโว, ตติเย พหุสฺสุตทุสฺสีโล, จตุตฺเถ พหุสฺสุตขีณาสโวฯ

สีเลสุ อสมาหิโตติ สีเลสุ อปริปูรการีฯ สีลโต จ สุเตน จาติ สีลภาเคน จ สุตภาเคน จ ‘‘อยํ ทุสฺสีโล อปฺปสฺสุโต’’ติ เอวํ ตํ ครหนฺตีติ อตฺโถฯ ตสฺส สมฺปชฺชเต สุตนฺติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส ยสฺมา เตน สุเตน สุตกิจฺจํ กตํ, ตสฺมา ตสฺส สุตํ สมฺปชฺชติ นามฯ นาสฺส สมฺปชฺชเตติ สุตกิจฺจสฺส อกตตฺตา น สมฺปชฺชติฯ ธมฺมธรนฺติ สุตธมฺมานํ อาธารภูตํฯ สปฺปญฺญนฺติ สุปญฺญํฯ เนกฺขํ ชมฺโพนทสฺเสวาติ ชมฺพุนทํ วุจฺจติ ชาติสุวณฺณํ, ตสฺส ชมฺพุนทสฺส เนกฺขํ วิย, ปญฺจสุวณฺณปริมาณํ สุวณฺณฆฏิกํ วิยาติ อตฺโถฯ

7. โสภนสุตฺตวณฺณนา

[7] สตฺตเม วิยตฺตาติ ปญฺญาเวยฺยตฺติเยน สมนฺนาคตาฯ วินีตาติ วินยํ อุเปตา สุวินีตาฯ วิสารทาติ เวสารชฺเชน โสมนสฺสสหคเตน ญาเณน สมนฺนาคตาฯ ธมฺมธราติ สุตธมฺมานํ อาธารภูตาฯ ภิกฺขุ จ สีลสมฺปนฺโนติ คาถาย กิญฺจาปิ เอเกกสฺเสว เอเกโก คุโณ กถิโต, สพฺเพสํ ปน สพฺเพปิ วฏฺฏนฺตีติฯ